Uzależnienie krzyżowe – co to znaczy i jak to leczyć

Jeśli przykładowo ktoś nałogowo pije alkohol, a przy tym także bierze narkotyki albo pali papierosy, zwykle diagnozuje się u niego uzależnienie mieszane. Uzależnienia krzyżowe dotyczą natomiast tych sytuacji, w których jeden nałóg tłumi się niejako innym, w wyniku czego na bazie istniejącego już uzależnienia rozwija się kolejne. Jak to może wyglądać w praktyce i w jaki sposób leczy się uzależnienie krzyżowe?

Uzależnienie krzyżowe jest zjawiskiem, w którym uzależnienie od jednej substancji (lub jakiegoś nałogowego zachowania) prowadzi do rozwoju innego nałogu i do uzależnienia od innej substancji (lub zachowania). Dobrą ilustracją tego może być osoba uzależniona od alkoholu, która przestaje pić, ale – zwykle na skutek nieradzenia sobie z objawami odstawienia trunków – zaczyna palić, zażywa coraz więcej leków (na przykład uspokajających lub nasennych albo przeciwbólowych), sięga po narkotyki czy wykazuje inne niestandardowe zachowania, jak kompulsywne objadanie się, zakupoholizm, skłonności do hazardu.

Zobacz też:
Co robić, kiedy rozwinęło się uzależnienie od leków nasennych >>
Uzależnienie od leków przeciwbólowych – objawy, skutki, leczenie >> 

Dlaczego pojawia się krzyżowe uzależnienie

Powodów takiego obrotu sprawy jest zwykle kilka. Oto najważniejsze z nich…

Gdy trudno wytrwać w abstynencji, osoba uzależniona szuka czegoś, co jej ułatwi znoszenie trudnych objawów odstawienia. Najczęściej sięga więc po substancje (lub zachowania), które mogą zapewnić jej podobne doznania i stany emocjonalne (relaks, euforię, ulgę, poczucie szczęścia…) jak to, co właśnie odstawiła i od czego próbuje się uwolnić. Różne uzależniające substancje (oraz zachowania) mogą wpływać na ludzki mózg w podobny sposób, generując pożądany dopływ dopaminy i endorfin, a osoby z jednym uzależnieniem są bardziej podatne na kolejne, dlatego łatwo wpadają w pułapkę uzależnienia krzyżowego. 

Czasami rozwojowi uzależnień krzyżowych sprzyjają też czynniki środowiskowe. Osoby, które żyją w permanentnym stresie lub przeżywają jakieś traumy albo zwyczajnie mają łatwy dostęp do substancji uzależniających są bardziej niż inne narażone na uzależnienie krzyżowe. W podobnie trudnej sytuacji są ci, którzy mają predyspozycje do nałogów – nie tylko genetyczne, ale także wynikające z obecności problemu uzależnienia w najbliższym otoczeniu (w domu, w pracy, w szkole, wśród rówieśników).

Zobacz też:
Zespół abstynencyjny – objawy, czas trwania, leczenie >>

Uzależnienie krzyżowe – leczenie 

Leczenie uzależnienia krzyżowego wymaga przede wszystkim trafnej diagnozy i prawidłowego odróżnienia tego problemu na przykład od – częstego dziś zwłaszcza u młodych ludzi – uzależnienia mieszanego. 

Terapeuci pracujący z osobami uzależnionymi muszą być czujni, ponieważ niekiedy dość łatwo przeoczyć pierwsze symptomy krzyżowych uzależnień. Do pacjenta należy podejść indywidualnie, uwzględniając nie tylko historię jego uzależnienia, ale także współistniejące choroby i zaburzenia – zarówno te fizyczne, jak i psychiczne (lęki, depresje), zażywane leki, jak również jego gotowość do zmierzenia się z problemem uzależnienia krzyżowego. Leczenie wymaga zintegrowanego podejścia, które bierze pod uwagę różne aspekty uzależnienia oraz indywidualne cechy osoby uzależnionej i okoliczności, w jakich ona na co dzień funkcjonuje. Elementami terapii są zazwyczaj:

• dokładna ocena stanu pacjenta i identyfikacja wszystkich jego uzależnień oraz zależności między nimi;
• terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga osobie uzależnionej zrozumieć i zmienić wzorce myśli oraz zachowań, które doprowadziły ją do nałogu (bądź nałogów);
• leczenie farmakologiczne stosowane w niektórych przypadkach, aby osoba uzależniona lepiej radziła sobie zarówno ze skutkami nałogu, jak i z objawami abstynencji;
• odpowiednie wsparcie (innych uzależnionych podczas zajęć grupowych, rodziny, otoczenia…);
• terapie wspierające zdrowie psychiczne i fizyczne pacjenta, na przykład medytacje, masaże relaksacyjne, wybrane aktywności sportowe i inne.

Warto w tym miejscu podkreślić dla jasności – leczenie uzależnienia krzyżowego nie polega jedynie na odstawieniu tego, co odpowiada za nałóg pierwotny i tego, co doprowadziło do kolejnego uzależnienia. To przede wszystkim dążenie do tego, aby pacjent nauczył się funkcjonować w abstynencji i nie musiał tego stanu jakkolwiek i czymkolwiek w sobie „zagłuszać”,by móc go znieść.

W przypadku uzależnień krzyżowych kluczowe jest zrozumienie, że terapia jest procesem długotrwałym, wymagającym jednoczesnego działania niejako na wielu poziomach i pełnego zrozumienia oraz zaangażowania ze strony pacjenta. Wtedy jest naprawdę duża szansa na powodzenie leczenia krzyżowego uzależnienia.

***Więcej informacji na temat leczenia uzależnień (krzyżowych i nie tylko) znajdziesz na naszych stronach.
Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich potrzebuje pomocy z powodu nałogu, nie czekaj, aż będzie za późno – zadzwoń.