Psychoza alkoholowa – jej objawy i sposoby leczenia

Psychoza alkoholowa to zaburzenie psychiczne związane z wieloletnim nadużywaniem alkoholu. Może pojawić się nie tylko w stanie upojenia, ale również jako element zespołu abstynencyjnego. W wielu wypadkach wymaga hospitalizacji i dalszego leczenia. Co to jest psychoza alkoholowa, jakie są jej objawy oraz jak wygląda leczenie?

Czym jest psychoza alkoholowa?

Psychoza po alkoholu może być jedną z konsekwencji uzależnienia od tej substancji. Jest to stan psychiczny, w którym pojawiają się zaburzenia psychotyczne. W stanie psychozy osoba nieprawidłowo postrzega rzeczywistość i doświadcza wielu niepokojących objawów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. 

Geneza psychozy alkoholowej nie jest do końca znana. Najpopularniejsze hipotezy wymieniają zarówno kumulację alkoholu w ośrodkowym układzie nerwowym, jak i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zwiększenie wrażliwości receptorów dopaminowych czy niedobór witamin z grupy B. 

Psychoza alkoholowa może być niebezpieczna zarówno dla samego alkoholika, jak i jego otoczenia: chory owładnięty omamami może zachowywać się agresywne, samookaleczać czy nawet usiłować popełnić samobójstwo. Wśród psychoz alkoholowych wyróżniamy stan ostry (delirium tremens) oraz przewlekłe psychozy alkoholowe. Łączy je występowanie podobnych objawów, wśród których do najważniejszych zaliczamy urojenia alkoholowe.

Psychoza alkoholowa – objawy

Czym charakteryzuje się psychoza alkoholowa? Objawy mogą wystąpić nie tylko w stanie upojenia alkoholowego, ale również w momencie zaprzestania picia – w takim wypadku nakładają się one na objawy odstawienne. Do podstawowych objawów psychozy alkoholowej zaliczamy:

• omamy – zwykle są to omamy słuchowe w postaci głosów nieprzyjaznych osób (np. wyzwiska, wulgaryzmy), ale mogą obejmować także omamy wzrokowe oraz dotykowe;
• urojenia po alkoholu – zazwyczaj dotyczą one przekonania, że jest się przedmiotem szczególnego zainteresowania otoczenia (urojenia ksobne) lub poczucia zagrożenia (urojenia prześladowcze); osoba w stanie psychozy alkoholowej uznaje wyimaginowane wydarzenia, przekonania czy sytuacje za prawdziwe;
• zaburzenia orientacji allopsychicznej (dotyczące np. godziny, dnia tygodnia lub miejsca) oraz autopsychicznej (związanej z tożsamością: np. kim jestem, jak się nazywam);
• zaburzenia pamięci i koncentracji;
• obniżenie nastroju, brak motywacji, depresja;
• nadpobudliwość, niepokój psychoruchowy, lęk;
• zaburzenia snu.

Ile trwa psychoza alkoholowa?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, konieczne jest rozróżnienie stanu psychozy ostrej i przewlekłej. Ostra psychoza alkoholowa trwa zwykle kilka dni, a jej objawy ustępują całkowicie – mogą jednak pojawić się ponownie przy kolejnym okresie nadużywania alkoholu. Przeciwieństwem tego stanu jest utrzymywanie się zaburzeń przez dłuższy czas, czyli przewlekła psychoza alkoholowa. Ile trwa taki stan? Przez dłuższy czas, zarówno w okresach abstynencji, jak i picia – nawet do pół roku. Psychozy alkoholowe występujące w ostatniej fazie uzależnienia wiążą się także z wystąpieniem nieodwracalnych zmian w mózgu, co z kolei ma wpływ na czas trwania i skuteczność leczenia.

Rodzaje psychoz alkoholowych

Na podstawie objawów możemy wyróżnić kilka rodzajów psychoz alkoholowych:

• ostra psychoza alkoholowa – delirium tremens, czyli majaczenie alkoholowe, to jedna z najczęściej występujących psychoz alkoholowych; pojawia się przy nagłym przerwaniu intensywnego picia; objawami są: bezsenność, lęk, iluzje, omamy – przede wszystkim wzrokowe, urojenia, często mogą pojawiać się także napady padaczkowe; ostra psychoza alkoholowa jest stanem zagrożenia życia;
• przewlekła psychoza alkoholowa – inaczej zwana halucynozą alkoholową, w której dominują omamy słuchowe i urojenia prześladowcze (z tego względu przypomina nieco schizofrenię i bywa nazywana schizofrenią alkoholową);
• paranoja alkoholowa (zespół Otella) – patologiczna zazdrość, występująca najczęściej u nadużywających alkoholu mężczyzn po 40 roku życia; chory obwinia także partnerkę o swoje problemy z potencją, będące wynikiem nadużywania alkoholu; urojenia dotyczące zdrady mogą być przyczyną aktów agresji, prześladowań, a nawet zabójstwa;
• psychoza Korsakowa – na wskutek zaburzeń metabolizmu i niedoborów witamin z grupy B spowodowanych intensywnym i długotrwałym nadużywaniem alkoholu osoba uzależniona traci częściowo lub całkowicie zdolność do zapamiętywania; luki w pamięci uzupełnia konfabulacjami; psychoza Korsakowa może przejść w głębokie otępienie umysłowe.

Jak leczyć psychozy alkoholowe?

Każda psychoza wymaga leczenia – niezależnie od tego, czy jest to stan ostry, czy też przewlekła psychoza alkoholowa. Jak leczyć psychozę alkoholową? Przede wszystkim konieczne jest bezwarunkowe zaprzestanie spożywania alkoholu. W leczeniu stosuje się farmakoterapię: chorzy otrzymują benzodiazepiny (leki uspokajające, tłumiące stany lękowe) oraz neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne). Jednocześnie prowadzi się intensywne nawadnianie i uzupełnianie niedoboru elektrolitów oraz witamin (w szczególności z grupy B). W przypadku psychozy ostrej objawy ustępują samoistnie po kilku dniach, jednak mają one tendencję do nawrotów.  

Czy psychoza alkoholowa jest uleczalna? Im szybciej chory podejmie leczenie, tym większa szansa, że uniknie trwałych uszkodzeń mózgu. W wielu przypadkach całkowita abstynencja i regularne przyjmowanie leków pozwalają na całkowite wyleczenie; w przypadku zespołu Otella i zespołu Korsakowa leczenie może być trudne i długotrwałe, nie zawsze też skutkuje całkowitym wyleczeniem.

W jaki sposób pomóc osobie, u której zaobserwujemy wystąpienie psychozy alkoholowej? W przypadku delirium tremens pierwsza pomoc polega przede wszystkim na wezwaniu pomocy medycznej – w miarę możliwości należy zabezpieczyć taką osobę przed zachowaniami ryzykownymi (nie narażając przy tym własnego zdrowia!) i wezwać pogotowie ratunkowe. Psychoza alkoholowa to jasny sygnał, że alkoholizm wkracza w fazę, w której osoba uzależniona nie jest w stanie samodzielnie utrzymać abstynencji – konieczna staje się pomoc lekarzy i specjalistów z ośrodków odwykowych.