Nawroty w uzależnieniach dotykają ponad połowę osób poddających się leczeniu z alkoholizmu, narkomanii lub innego nałogu. Najtrudniejszy jest pierwszy rok. Nawrót alkoholowy czy nawroty w uzależnieniu od narkotyków są niebezpieczne, ale można nauczyć się przewidywać to niebezpieczeństwo i odpowiednio sobie z nim radzić. Co warto wiedzieć na ten temat?
Nawrót w uzależnieniu to zwykle złożony proces, w trakcie którego osoba uzależniona powraca do „złych wzorców” i wcześniejszego sposobu funkcjonowania – do określonych reakcji, zachowań, sposobu myślenia, oceny rzeczywistości, a także samooceny, które wpędziły ją w nałóg. Może to prowadzić do przerwania abstynencji czy ponownego sięgnięcia po narkotyki, ale nie musi się tak stać. Na nawroty w uzależnieniach należy się przygotować, ponieważ każdy uzależniony jest na nie narażony. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych to choroba nieuleczalna, dlatego – choć ryzyko nawrotu jest z czasem mniejsze – istnieje cały czas. Nawroty uzależnienia mogą być wywoływane zarówno na skutek czynników wewnętrznych (problemy emocjonalne, psychiczne, fizyczne), jak i zewnętrznych (stresujące sytuacje, traumatyczne zdarzenia w życiu). To jeden z głównych problemów i tematów do przepracowania w każdej terapii uzależnień.
Nawroty w uzależnieniach – jak je przewidywać
Spis treści
Zarówno nawrót alkoholowy, jak i nawrót narkotykowy poprzedzają sygnały, które czasami może wyłapać dobrze przygotowana podczas terapii osoba uzależniona lub jej bliscy wyczuleni na takie objawy.
Choć nawrót w uzależnieniu może mieć bardzo różne oblicza, najczęściej zaczyna się od wyraźnie pogorszonego samopoczucia. Osoba uzależniona czuje, że nie panuje nad sobą i swoim życiem. Pojawia się przygnębienie, rezygnacja, osłabienie samokontroli, brak motywacji, narastający dyskomfort, frustracja, wewnętrzne napięcie, pogorszenie stosunków interpersonalnych, izolowanie się, czasem tęsknota za dawnym trybem życia. Ktoś, kto jest w takim stanie, często przerywa terapię, przestaje o siebie dbać (o to, jak wygląda, co je, ile śpi), zrywa kontakty towarzyskie, nie odbiera telefonów… Stąd już blisko do przerwania abstynencji czy powrotu do narkotyku.
Objawy nawrotu alkoholowego (narkotykowego) mogą też prowadzić do zastąpienia dotychczasowego nałogu innym. Nieumiejętność konstruktywnego radzenia sobie z nawrotami choroby alkoholowej (narkotykowej) lub nieotrzymanie fachowej pomocy terapeutycznej na czas może skończyć się tragicznie. Osoba uzależniona może głębiej wejść w uzależnienie i nigdy już się z niego nie wyrwać.
Plan zapobiegania nawrotom w uzależnieniach
Podczas terapii specjaliści przygotowują osoby uzależnione do mierzenia się z ryzykiem nawrotów choroby. Pomagają zidentyfikować słabe punkty, które mogą być wyzwalaczami takich procesów, uczą pacjentów samoobserwacji, a także podsuwają im skuteczne techniki radzenia sobie z nawrotem w uzależnieniu.
Najważniejsze jest to, by mieć świadomość zagrożenia, zaakceptować fakt, że to zagrożenie nigdy nie zniknie, a w jego obliczu nie pozostawać biernym, nie odpuszczać, nie płynąć z prądem, tylko działać – namierzyć problem i spróbować go rozwiązać.
Indywidualny plan zapobiegania nawrotom musi być konkretnym wsparciem dla uzależnionego – instrukcją postępowania: co robić, gdzie się udać, z kim porozmawiać. Kluczowe są w tym kontekście umiejętności zaradcze i poczucie sprawczości u pacjenta oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem i różnymi trudnymi sytuacjami w życiu. W 6 na 10 przypadków nawrót w uzależnieniu jest ich skutkiem (samotność, depresja, lęk, nuda, konflikty w domu, trudna sytuacja w pracy, otoczenie lub towarzystwo przypominające o nałogu, utrata bliskiej osoby itp.).
Wśród wielu praktycznych zaleceń terapeutycznych pojawiają się między innymi prowadzenie zapisów z samoobserwacji (notatki dotyczące przeżywanych emocji, zachowań) oraz analiza tych zapisków w celu bieżącej oceny własnego stanu psychicznego i nauczenia się rozpoznawania odstępstw od normy – sygnałów ostrzegawczych, które mogą zwiastować nawrót uzależnienia. Nie bez znaczenia jest również zdrowy tryb życia, który pozwala lepiej znosić stres (zbilansowana dieta, higiena snu, codzienna dawka ruchu, stosowanie technik relaksacyjnych i inne).
***
