Nie bez powodu mówi się, że alkoholizm w rodzinie jest chorobą wszystkich jej członków – alkoholik w domu sprawia, że cierpią tak naprawdę wszyscy domownicy. W którym momencie problem zaczyna dotykać nie tylko osoby nadużywającej alkoholu, ale również jej rodziny? Jak postępować z ojcem alkoholikiem?
Nie funduj dzieciom losu DDA – ratuj je i siebie. Dasz radę!
„Mój tata jest alkoholikiem” – życie dziecka w rodzinie alkoholowej
Spis treści
Osoba uzależniona od alkoholu w sposób niekontrolowany niszczy życie nie tylko swoje, ale również całej rodziny: działania rodzinne koncentrują się na zapobieganiu piciu lub neutralizowaniu skutków nadużywania alkoholu. Życie z alkoholikiem przyjmuje różne formy: w jednej rodzinie może to być nieustanne przeplatanie się ciągów alkoholowych i okresów abstynencji, w innej – ciągły strach przed zachowaniami agresywnymi lub wycofanie alkoholika z życia rodzinnego.
Niezależnie od tego, jaką formę przyjmuje uzależnienie od alkoholu (i/lub innych substancji psychoaktywnych) rodzica, pokrzywdzone są zwłaszcza dzieci. Ponieważ picie alkoholu jest bardziej powszechne u mężczyzn niż u kobiet, a prawdopodobieństwo wystąpienia uzależnienia od alkoholu także wzrasta w przypadku mężczyzn, najczęściej źródłem dysfunkcji w rodzinie z problemem alkoholowym jest właśnie ojciec alkoholik. Nie znaczy to jednak, że problem uzależnienia nie występuje u kobiet: alkoholizm u kobiet różni się od alkoholizmu męskiego i wymaga odrębnego podejścia. W przypadku gdy nadużywanie alkoholu występuje u obojga rodziców, szanse dziecka na otrzymanie opieki i wsparcia w rodzinie znacząco maleją.
W rodzinie alkoholowej rządzą trzy sztywne reguły:
- „nie mów” – nie opowiadaj nikomu o tym, co dzieje się w rodzinie;
- „nie ufaj” – jeśli zaufasz, ktoś może cię skrzywdzić; zasada dotyczy zarówno obcych, jak i członków rodziny;
- „nie odczuwaj” – nie okazuj słabości i nie zagłębiaj się we własne uczucia.
Dzieci żyjące w rodzinach alkoholowych częściej doznają przemocy fizycznej niż dzieci pochodzące z innych rodzin – nie tylko, gdy rodzic znajduje się pod wpływem alkoholu, ale również na trzeźwo. Dzieci często przyznają się do urazów dopiero wtedy, gdy są one widoczne. Dzieci alkoholików narażone są także na przemoc psychiczną: poniżanie, wyzwiska i zastraszanie, ale również doświadczenie przemocy pomiędzy rodzicami. Toksyczny ojciec alkoholik może wykorzystać naturalną potrzebę identyfikacji i bliskości u dziecka i wzmacniać agresję oraz kierować ją przeciwko matce. Ojciec alkoholik znęca się psychicznie nad dziećmi także poprzez odrzucenie lub wręcz przeciwnie – szantaż emocjonalny, szczególnie dramatyczny, gdy rodzice walczą ze sobą i próbują przeciągać dziecko na swoją stronę. Dziecko alkoholika może zostać powiernikiem jednego z rodzica – zarówno alkoholika, jak i rodzica niepijącego; następuje wówczas wciągnięcie dziecka w świat i problemy dorosłych i obarczanie go sprawami obciążającymi emocjonalnie. Dzieci alkoholików są także narażone na wykorzystanie seksualne oraz zaniedbanie zarówno pod względem bezpieczeństwa i zaspokajania podstawowych potrzeb, jak i rozwoju intelektualnego czy społecznego.
Alkoholizm to choroba rodziny. Przeczytaj, czym jest współuzależnienie i jak z nim walczyć
Wpływ ojca alkoholika na dziecko
„Mam ojca alkoholika” – rzadko kiedy możemy usłyszeć to zdanie z ust dziecka. Cała rodzina podporządkowuje swoje życie konieczności utrzymania w tajemnicy nadużywania alkoholu; rodzina zaprzecza problemom i ukrywa je przed światem zewnętrznym, co z kolei prowadzi do izolacji i utrudnia możliwość uzyskania pomocy z zewnątrz. Zarówno psychologiczne, jak i bytowe potrzeby dziecka nie są zaspakajane, a poziom życia ulega obniżeniu. Konsekwencje nadużywania alkoholu przez ojca zaobserwować możemy zarówno wśród córek, jak i synów alkoholików.
Ojciec alkoholik a córka
Ojciec alkoholik zaburza obraz mężczyzny, który kształtuje się u córki na podstawie reakcji, zachowań oraz słów ojca. To z kolei może prowadzić do wykształcenia negatywnych przekonań o osobach płci przeciwnej, a w konsekwencji również do świadomej rezygnacji z założenia własnej rodziny. Ojciec alkoholik nie tylko niszczy życie rodzinne małych i dorastających dzieci, ale również ma wpływ na ich dalsze dorosłe życie, a patologiczny schemat funkcjonowania rodziny przenosi się na kolejne pokolenia. Córki ojców alkoholików różnią się od dziewcząt niepochodzących z rodzin z problemem alkoholowym; częściej można u nich zaobserwować postawy introwertyczne, brak poczucia bezpieczeństwa, brak równowagi emocjonalnej, zaburzone poczucie własnej wartości i skłonność do zaniżania własnej samooceny oraz częstsze skłonności do zachowań impulsywnych, uwarunkowanych doznawanymi w danej chwili emocjami.
Ojciec alkoholik a syn
Ojciec nadużywający alkoholu nie jest także dobrym wzorcem dla syna: chłopcy zwykle identyfikują się z ojcami, a obserwacja zachowań dorosłych prowadzi do wyciągania własnych wniosków. Nie zawsze syn alkoholika także zostanie alkoholikiem: w wielu przypadkach doświadczenia ze wcześniejszych lat prowadzą do całkowitej abstynencji. Zdarzają się jednak również sytuacje, w których synowie pijących ojców częściej sięgają po kieliszek i w efekcie powielają wzorce czerpane z rodziny oraz wchodzą w nałóg alkoholowy. Na zasadzie modelowania synowie alkoholików sami uczą się nadużywania alkoholu.
Czy „gen alkoholizmu” istnieje? Czy dzieci alkoholików są bardziej narażone na uzależnienie? Dowiedz się, czy alkoholizm jest dziedziczny
Syndrom DDA – skutki wpływu rodzica-alkoholika
Dorosłe Dzieci Alkoholików to dzieci, których wychowywanie się w rodzinie dysfunkcyjnej przyczyniło się do występowania problemów w ich życiu dorosłym. Problemy rodzinne sprawiają, że dziecko zmuszone jest do szybkiego dorośnięcia i niejako staje się pozbawione dzieciństwa. Jednocześnie dzieci alkoholików są narażone na większe ryzyko wystąpienia problemów zarówno w okresie rozwojowym, jak i w dorosłym życiu; choroby psychosomatyczne, uzależnienia, trudności we współżyciu z ludźmi, zaburzenia emocjonalne to tylko część konsekwencji wychowywania w rodzinie z problemem alkoholowym. Pochodzenie z rodziny alkoholowej odciska piętno na całym życiu – dorosłe dziecko alkoholika musi zmierzyć się z wieloma problemami, a bez specjalistycznej pomocy może mieć trudności z nawiązywaniem relacji.
Co zrobić z ojcem alkoholikiem – gdzie szukać pomocy?
Dziecku, które wychowuje się w rodzinie z problemem alkoholowym, zawsze potrzebne jest wsparcie. Jak uchronić dziecko przed ojcem alkoholikiem? Role przyjmowane przez pijących rodziców mogą być różne; dziecko może samo uciekać od ojca, który nadużywa alkoholu i zachowuje się agresywnie lub wręcz przeciwnie – garnąć się do niego, jeśli po alkoholu staje się on hojny i wylewny. Taka zależność występuje zwykle w pierwszej fazie choroby. Dzieci w rodzinach alkoholowych mogą przyjmować role bohaterów, kozłów ofiarnych, zagubionych dzieci lub maskotek. Z każdą z tych grup praca przebiega nieco inaczej, bowiem role wymagają uwzględnienia nie tylko zachowania dzieci, ale również ich potrzeb.
Co robić, kiedy ojciec jest alkoholikiem? Przede wszystkim nie ukrywaj tego, co się dzieje – rozmawiaj z dzieckiem, mów prawdę o problemach. Naucz też dziecko, że może zadawać pytania oraz udzielaj mu odpowiedzi. Pamiętaj, że dzieci potrzebują uwagi i wsparcia w trudnej sytuacji, jednak nie można posługiwać się nimi w relacjach z alkoholikiem oraz zmuszać do konfrontacji. Dziecko powinno otrzymywać jasny komunikat: „to nie jest twoja wina”. Reaguj również na jakiekolwiek przejawy agresji; jeśli potrzebujesz wsparcia, możesz zgłosić się po pomoc psychologiczną do poradni, skorzystać z bezpłatnej infolinii lub porozmawiać z psychologiem w szkole dziecka.
Ośrodek leczenia uzależnień
Nie każdy alkoholik pogrąża się w swoim uzależnieniu tak bardzo, że następuje całkowity rozpad rodziny. Im szybciej zda sobie jednak sprawę ze swojego problemu z nadużywaniem alkoholu, tym szybciej można wdrożyć odpowiednie działania. Terapia psychologiczna, spotkania Anonimowych Alkoholików, pobyt w ośrodku leczenia uzależnień – wybór rozwiązania zależy od wielu kwestii, między innymi od potrzeb osoby uzależnionej, ale również jej sytuacji rodzinnej czy zawodowej. W leczeniu alkoholizmu najtrudniejszy jest pierwszy krok – zgłoszenie się po pomoc do specjalistów. Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień Od-Nowa pomaga nie tylko osobom uzależnionym, ale również ich rodzinom; skutki choroby alkoholowej dotykają wszystkich członków rodziny, dlatego proponujemy konsultacje z terapeutami oraz udział w warsztatach.
Poznaj nas! Dowiedz się, jak działa ośrodek leczenia uzależnień Od-Nowa i w jaki sposób pracujemy z podopiecznymi
