Interwencja alkoholowa – co to jest, jak przebiega, kto ją realizuje

Alkoholizm to choroba, która nie tylko niszczy życie osoby uzależnionej, ale także bardzo negatywnie wpływa na jej otoczenie. Gdy problem eskaluje, prośby i groźby bliskich nic nie dają, wszelkie rozmowy o zmianie nawyków i podjęciu leczenia zawodzą, warto rozważyć przeprowadzenie interwencji alkoholowej. Co to oznacza? Jak wygląda taki proces, czemu służy i kto powinien wziąć w nim udział?

Interwencja alkoholowa jest bardzo dokładnie zaplanowanym działaniem konfrontującym osobę uzależnioną z konsekwencjami jej nałogu oraz motywującym ją do podjęcia leczenia. To rodzaj sesji z alkoholikiem, w której biorą udział najbliższe mu osoby oraz ci, z których zdaniem liczy się najbardziej. Dobrze przygotowane (najlepiej ze wsparciem specjalistów) interwencje alkoholowe w 90% przypadków odnoszą skutek – osoba uzależniona decyduje się na skorzystanie z profesjonalnej pomocy w leczeniu nałogu.

Cel interwencji alkoholowej

Głównym celem interwencji alkoholowej jest przerwanie cyklu zaprzeczeń, który zwykle towarzyszy alkoholikowi (bo jest to typowe dla każdego uzależnienia). Osoba dotknięta problemem alkoholowym zazwyczaj nie przyjmuje tego do siebie. Nie dostrzega, jak destrukcyjne jest jej uzależnienie i zachowanie, jak negatywnie to wpływa na jej życie i otoczenie. Bez tej świadomości i uznania stanu faktycznego („jestem alkoholikiem”, „jestem osobą uzależnioną”, „mój nałóg niszczy mi życie i krzywdzi moich bliskich”) nie ma szans na skuteczne leczenie. Dlatego podczas interwencji alkoholowych uczestnicy sesji starają się:

• zwrócić uwagę alkoholika na problem, podając przykłady jego zachowań i ich konsekwencji,
• zmniejszyć jego opór przed leczeniem, oferując wsparcie i konkretne rozwiązania,
• zmotywować do działania poprzez pokazanie mu lepszej alternatywy (życia bez alkoholu).

Tego typu interwencja ratuje alkoholika przed osiągnięciem tak zwanego dna („gdy ból picia jest większy niż ból niepicia”). To dopiero w takich najbardziej kryzysowych momentach u osoby uzależnionej pojawia się niekiedy chęć leczenia, ale często jest już wtedy dla niej za późno (na przykład ze względu na fizyczne wyniszczenie organizmu). Interwencja alkoholowa ma za zadanie nie dopuścić do takiej sytuacji i przyspieszyć udzielenie choremu pomocy zanim nadejdzie bardzo głęboki kryzys.

Scenariusz interwencji alkoholowej

Alkoholowa interwencja kryzysowa musi być dobrze zaplanowana, aby przynieść oczekiwane efekty. Co ważne, należy ją przygotowywać w tajemnicy przed alkoholikiem. To ma być działanie z zaskoczenia.

Przygotowanie interwencji alkoholowej

• Bliscy osoby uzależnionej (członkowie rodziny, domownicy, przyjaciele, mogą to być także na przykład sąsiedzi czy współpracownicy) zbierają się, by omówić strategię. Uczestników sesji musi być kilkoro – zwykle jest to grono trzech, czterech lub pięciu osób. Powinni to być wyłącznie tacy ludzie, którzy bezpośrednio stykają się z alkoholikiem i odczuwają konsekwencje jego nałogu. Nie może to być ktoś, kto zna temat tylko z opowiadań. Każda z tych osób powinna zdawać sobie sprawę z tego, że ma do czynienia z chorobą, a nie ze złą wolą uzależnionego i przyjąć do wiadomości określone fakty na temat charakteru alkoholizmu. To pomaga trzymać się reguł – nie atakować, nie osądzać, nie karać alkoholika podczas sesji.
• W przygotowaniu interwencji alkoholowej najczęściej wspomaga uczestników specjalista, przykładowo terapeuta uzależnień, który może, ale nie musi uczestniczyć w sesji. Pomaga on ustalić przebieg spotkania, przygotować jasne komunikaty kierowane do osoby uzależnionej i uniknąć oskarżającego tonu.
• Wszyscy uczestnicy bardzo dokładnie ustalają, co powiedzą, opierając się wyłącznie na faktach i konkretach, a nie na emocjach i ogólnikach. Zaleca się, aby każda z osób uczestniczących w interwencji miała napisany swój tekst i go odczytywała, a nie mówiła z pamięci. Przed sesją z alkoholikiem robi się próby. Przećwiczenie tego, co i jak ma być przekazane osobie uzależnionej, pozwala na wyzbycie się niepotrzebnych emocji, które mogłyby zakłócić przebieg spotkania, sprowokować alkoholika do dyskusji, wywoływać agresję i oddalać od najważniejszego celu. 

Miejsce i czas interwencji alkoholowej

• Spotkanie powinno odbyć się na neutralnym gruncie, w spokojnym, prywatnym miejscu, w którym osoba uzależniona poczuje się bezpiecznie i gdzie nikt i nic nie zakłóci przebiegu sesji.
• Bardzo ważne dla efektywności interwencji jest to, aby wybrać moment, w którym osoba uzależniona nie jest pod wpływem alkoholu.
• Czas trwania sesji to rzecz indywidualna – zależy między innymi od liczby uczestników oraz tego, ile mają do powiedzenia.

Przebieg spotkania z osobą uzależnioną

• Podczas interwencji alkoholowej uczestnicy sesji mówią, alkoholik wyłącznie słucha. Nie ma miejsca na dyskusje. Dobrze jeśli jeden z uczestników przyjmuje rolę prowadzącego: wyznacza kto i kiedy mówi, przywołuje do porządku, jeśli ton przekazu jest niewłaściwy.
• Wszystko rozpoczyna się od przedstawienia celu, którym tak naprawdę jest troska o zdrowie i dobrostan alkoholika, a nie jego osądzanie. Uczestnicy kolejno mówią, zwracając się do osoby uzależnionej, jak bardzo im na niej zależy. 
• Następnie każdy z uczestników po kolei mówi o swoich doświadczeniach, odwołując się do konkretnych zdarzeń, bez uogólniania, domniemywania i oceniania intencji – tylko fakty i ich konsekwencje. Przykładowo: „martwię się, gdy wracasz do domu pijany” zamiast „robisz mi na złość i zawsze wracasz pijany”; „w środę wróciłeś do domu pijany, awanturowałeś się, dzieci były przez ciebie przestraszone i długo płakały” zamiast „wracasz pijany, robisz awantury i straszysz dzieci”; „w tym tygodniu dwa razy poszedłeś pijany na spotkanie z klientami, straciliśmy ich przez to” zamiast „przez twoje picie firma traci klientów” i tak dalej… Zawsze chodzi o konkretne sytuacje i ukazanie konsekwencji uzależnienia.
• Ostatnim elementem interwencji alkoholowej jest okazanie wsparcia alkoholikowi. To może być na przykład zaoferowanie pomocy w umówieniu wizyty u terapeuty czy towarzyszenia na spotkaniu grupy AA albo odwiezienia do wybranego ośrodka odwykowego. Niezbędne jest wezwanie do podjęcia decyzji o leczeniu i zmotywowanie do działania poprzez podsunięcie osobie uzależnionej konkretnych rozwiązań – kontaktu do kliniki uzależnień, daty i miejsca spotkania ze specjalistą… 

Chodzi o maksymalne ułatwienie choremu pierwszego kroku na drodze do leczenia. Jeśli osoba uzależniona odmawia, bliscy mogą poinformować ją o zmianach w ich zachowaniu i o zaprzestaniu współuzależnienia („nie będę ci już pożyczać pieniędzy na alkohol”, „złożę pozew o rozwód”, „wyprowadzę się z domu z dziećmi”, „przestanę cię kryć w pracy”…). Ważne jest jednak, aby te „obietnice” były realne i spełnialne. Brak konsekwencji w takich zapowiedziach nie przekonuje alkoholika.

Efekty interwencji alkoholowej

Skuteczność interwencji zależy od wielu czynników, w tym od poziomu zaawansowania uzależnienia, od przygotowania uczestników i od gotowości osoby uzależnionej do zmiany. Interwencja alkoholowa – z założenia – ma spowodować, że osoba uzależniona rozpocznie leczenie alkoholizmu. Często tak się właśnie dzieje, ale oczywiście efekt nie jest gwarantowany. Nawet jednak, jeśli początkowo osoba uzależniona odmawia pomocy, ziarno refleksji zostaje zasiane, co może zaowocować w przyszłości. Zdarza się, że alkoholik powracający do nałogu po takiej sesji zmienia swoje nastawienie do tego – traci komfort picia, dopadają go wątpliwości, wyrzuty sumienia. Alkohol może stać się dla niego źródłem psychicznej niewygody, a nie przyjemności – jak wcześniej. Skonfrontowanie alkoholika ze skutkami jego nałogu podczas interwencji prawie zawsze nasila u niego kryzys, a to może prowadzić do ważnej decyzji o zmianie własnego życia.

***

Interwencja alkoholowa to delikatny, ale niezwykle istotny proces. Może stać się punktem zwrotnym w życiu osoby uzależnionej (a także jej bliskich), o ile zostanie przeprowadzona z szacunkiem, empatią i profesjonalnym przygotowaniem. Jeśli w Twoim otoczeniu jest ktoś, kto zmaga się z problemem alkoholowym, pamiętaj, że wspólne działanie może odmienić jego życie na lepsze.