Halucynogeny – objawy, skutki i leczenie uzależnienia

Substancje halucynogenne, nazywane także środkami psychodelicznymi, to substancje powodujące omamy i iluzje; zaliczamy do nich zarówno te pochodzenia syntetycznego, jak i halucynogeny pozyskiwane w naturalny sposób. Nawet jednorazowe ich zażycie może wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Co warto wiedzieć o tych środkach?

Czym są halucynogeny?

W zależności od przyjętej klasyfikacji, do halucynogenów zalicza się szerszą lub węższą grupę substancji. Niezależnie od kryteriów, są to jednak zawsze substancje, które wywołują zmiany percepcji, sposobu myślenia, postaw oraz sposobu odczuwania emocji. Poszczególne środki halucynogenne mogą różnić się od siebie efektem działania, choć w większości ich budowa chemiczna jest bardzo podobna do serotoniny i noradrenaliny – dwóch neuroprzekaźników występujących w naszych organizmach.

Jakie są rodzaje środków halucynogennych?

Środki halucynogenne to niejednorodna grupa substancji, a w zależności od przyjętych kryteriów, możemy wprowadzić kilka podziałów, jak chociażby podział na substancje chemiczne oraz te pochodzenia naturalnego. Najpopularniejszym podziałem ze względu na budowę chemiczną oraz działanie jest klasyfikacja dzieląca psychodeliki na substancje o budowie podobnej do serotoniny oraz substancje o budowie zbliżonej do noradrenaliny, a także substancje o działaniu przeciwcholinergicznym. Poszczególne rodzaje halucynogenów różnią się między sobą nie tylko sposobem działania, ale również negatywnymi skutkami.

Czy wiesz, jakie są objawy uzależnienia od marihuany?

Jak działają halucynogeny?

• Substancje halucynogenne – inhibitory acetylocholinesterazy: przykłady halucynogenów tego rodzaju to atropina, bieluń, ale również określone leki na depresję zażywane w nadmiarze. Działanie halucynogenów tego rodzaju to przede wszystkim występowanie omamów oraz dezorientacja w miejscu i czasie. Coraz częściej inhibitory acetylocholinesterazy są zastępowane przez inne środki halucynogenne, choć nadal zdarzają się przypadki nadużywania.

• Narkotyki halucynogenne o budowie podobnej do serotoniny: zaliczamy do nich LSD, DMT (najsilniejszy znany psychodelik), psylocybinę i psylocynę (alkaloidy, w które bogate są grzyby halucynogenne); w zależności od rodzaju środka oraz zażytej dawki objawy mogą różnić się u poszczególnych osób. Wśród symptomów somatycznych wymieniamy przede wszystkim zawroty głowy, nadwrażliwość, drżenie mięśniowe, osłabienie, podwyższone ciśnienie krwi oraz odmienne odczuwanie bodźców (zarówno wzrokowych, jak i słuchowych). Po zażyciu pojawiają się również zmiany nastroju, zmienione poczucie czasu, odrealnienie i depersonalizacja. Często zdarza się także odczuwanie bodźców w odmienny sposób – między innymi dźwięki nabierają koloru, a smaki wyglądu. Jednym z najczęściej występujących objawów negatywnych jest bad trip, czyli przerażające przeżycia po zażyciu substancji. Zażywanie LSD może wiązać się występowaniem napadów drgawkowych, a zażywanie grzybów halucynogennych może skutkować demielinizacją mózgu.

• Substancje o budowie chemicznej zbliżonej do noradrenaliny: do tej grupy zaliczamy MDMA, czyli ecstasy, a także meskalinę oraz DOM. Tego rodzaju substancje pogłębiają i zmieniają percepcję bodźców przy jednoczesnej zwiększonej wydolności organizmu – łączą w sobie właściwości stymulantów oraz halucynogenów. Po zażyciu znika senność i zmęczenie, zaś wzrasta podniecenie oraz poziom energii. Do negatywnych skutków zaliczamy nudności, kołatanie serca, nadciśnienie tętnicze, a nawet zawał serca, udar mózgu, zaburzenia wodno-elektrolitowe oraz trwałe upośledzenie funkcji poznawczych (występujące przy długotrwałym zażywaniu).

Uzależnienie od halucynogenów – objawy i skutki

Jeśli chodzi o uzależnienie od halucynogenów, mówimy przede wszystkim o uzależnieniu psychicznym; coraz częściej określa się je raczej jako przewlekłe używanie. Nie pojawia się w tym przypadku konieczność zwiększania dawek oraz występowanie zespołów abstynencyjnych, mówimy natomiast o zależności psychologicznej i narastającej chęci ponownego zażycia substancji w celu powtórzenia doświadczeń. W efekcie pojawić się mogą problemy w funkcjonowaniu społecznym, a nadmierne stosowanie środków halucynogennych zwiększa ryzyko społecznie niebezpiecznych zachowań oraz samookaleczeń, samobójstw czy agresji. 

Przeplatające się między sobą okresy irytacji, złości i przygnębienia oraz euforii i wahań nastroju rzutują nie tylko na funkcjonowanie w pracy lub szkole, ale również w życiu rodzinnym. Nawet jednorazowe zażycie substancji halucynogennych może prowadzić do wystąpienia zespołów urojeniowych o objawach zbliżonych do schizofrenii. W przypadku osób, u których wcześniej pojawiały się objawy nerwicowe, depresyjne i psychotyczne po zażyciu halucynogenów występuje duże ryzyko ich zaostrzenia.

Nagłe zaprzestanie zażywania wpływa na sferę psychiczną i fizyczną. Sprawdź, jakie są objawy odstawienia narkotyków.

Jak leczyć uzależnienie od substancji halucynogennych?

W większości przypadków nie jest konieczne leczenie farmakologiczne oraz hospitalizacja – jest ona zalecana przy pojawieniu się powikłań somatycznych. Podstawą leczenia uzależnienia od halucynogenów jest oddziaływanie psychoterapeutyczne. 

W psychoterapii stosuje się głównie techniki z nurtu poznawczo-behawioralnego połączone z działaniami edukacyjnymi. Programy terapeutyczne bazują na programach leczenia uzależnień od innych substancji psychoaktywnych.

Leczenie narkomanii odbywa się najczęściej w zamkniętych ośrodkach odwykowych, choć osoba uzależniona może skorzystać także z pomocy ambulatoryjnej w poradniach bądź terapii indywidualnych. Leczenie ma na celu, m.in., uświadomienie uzależnionemu mechanizmu działania halucynogenów, a także wypracowanie umiejętności radzenia sobie z przymusem ich zażywania oraz asertywności w sytuacji zagrożenia przerwania abstynencji. Pozwala nauczyć się funkcjonować w rzeczywistości bez środków psychodelicznych i wypracować sposoby radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi.

Substancje odurzające zmieniają sposób myślenia i działania. Jak rozmawiać z osobą uzależnioną od narkotyków?