Strona główna » Blog » Leczenie uzależnień » Uzależnienie od alkoholu » Naukowa definicja alkoholika i alkoholizmu

Naukowa definicja alkoholika i alkoholizmu

Uzależnienie od alkoholu w Polsce stanowi poważne wyzwanie zdrowotne i społeczne. Choć wiele osób nie dostrzega problemu w regularnym spożywaniu trunków, dane statystyczne pokazują skalę zjawiska. Wiek inicjacji alkoholowej stale się obniża i coraz więcej Polaków pije w sposób ryzykowny lub szkodliwy. Uzależnienie ma różne przyczyny i przybiera różne formy – od codziennego picia po tak zwany alkoholizm weekendowy – stąd trudności w jednoznacznym stworzeniu definicji alkoholika i alkoholizmu.   

Według danych z 2019 roku, Polacy spożywają alkohol co najmniej raz w tygodniu, a najczęściej wybieranym trunkiem jest piwo. To, że wiele osób nie uważa piwa za alkohol, zwiększa ryzyko uzależnienia. Wiek inicjacji alkoholowej w Polsce to zaledwie 12 lat. 18,6% Polaków pije alkohol w sposób ryzykowny lub szkodliwy, a 7% populacji miało przynajmniej raz w życiu zaburzenia związane z jego nadużywaniem. Alkoholizm najczęściej rozwija się wśród bezrobotnych mężczyzn (35%), ale wśród pracujących nadużywanie alkoholu dotyczy aż 12%, czyli ponad 1,3 mln osób.

Alkoholizm – definicja

Nie ma jednej, uniwersalnej definicji alkoholizmu (czy definicji alkoholika), z którą zgodziliby się wszyscy badacze. Alkoholizm, określany również jako zespół uzależnienia od alkoholu, jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się utratą kontroli nad spożyciem alkoholu oraz kompulsywną potrzebą jego picia. Istnieje wiele różnych podejść do tego zjawiska, a brak jednolitej terminologii i klasyfikacji sprawia, że pojęcie alkoholizmu bywa interpretowane na różne sposoby, zależnie od perspektywy badawczej. Pozwalają one na bardziej szczegółowe rozróżnienie poszczególnych form uzależnienia. W Polsce tą problematyką zajmuje się między innymi Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU), które definiuje alkoholizm jako chorobę przewlekłą, wymagającą wieloaspektowego leczenia.

Przeczytaj również: Choroba alkoholowa – przebieg i leczenie

Typologia alkoholizmu według Jelinka oraz Babora

Jednym z najbardziej znanych podejść i definicji alkoholizmu w literaturze jest typologia zaproponowana przez Elvina Mortona Jellinka, który w latach 60. XX w. stworzył model teoretyczny choroby alkoholowej z podziałem na pięć rodzajów alkoholizmu opartych na zachowaniach osób uzależnionych oraz historii ich choroby

  • Alkoholizm alfa – charakteryzuje się kontrolowaną konsumpcją alkoholu, w którym picie ma bardziej psychiczny niż fizyczny charakter.
  • Alkoholizm beta – objawia się problemami zdrowotnymi związanymi z piciem, jednak bez występowania typowych objawów uzależnienia.
  • Alkoholizm gamma – to najczęściej spotykany typ alkoholizmu, w którym pojawiają się wyraźne objawy uzależnienia jak utrata kontroli nad piciem, zwiększona tolerancja, objawy abstynencyjne.
  • Alkoholizm delta – wyróżnia się częstym piciem alkoholu w małych ilościach, ale niemożnością całkowitego zaprzestania picia.
  • Alkoholizm epsilon – najcięższy typ, w którym osoba uzależniona regularnie przeżywa napady intensywnego picia prowadzące do znacznego uszczerbku na zdrowiu.

Typologia Jellinka przez wiele lat była stosowana jako jedyna w przypadku alkoholizmu i definicji alkoholika. Używana jest do dzisiaj, ale coraz częściej jest już tylko jedną z metod pomocniczych w klasyfikowaniu różnych zachowań związanych z alkoholizmem. Współczesne badania poddają ją w wątpliwość, uwzględniając bardziej złożone mechanizmy uzależnienia

Podejście takie jak na przykład klasyfikacja Babora, wskazuje na różne typy uzależnienia w zależności od wieku osoby, u której pojawia się problem, oraz związanych z tym czynników ryzyka

  • Typ A – dotyczy osób, u których uzależnienie rozwija się później w życiu (mniejsze liczba czynników ryzyka w dzieciństwie oraz mniejsze problemy psychiczne). 
  • Typ B – odnosi się do osób, które zaczynają pić w młodszym wieku (większa liczba czynników ryzyka w dzieciństwie i częstsze współwystępowanie zaburzeń psychicznych).

Te podejścia pokazują, jak trudne jest stworzenie jednej, spójnej definicji alkoholizmu (definicji alkoholika), ponieważ uzależnienie od alkoholu jest wynikiem skomplikowanej interakcji wielu czynników – biologicznych, psychicznych i społecznych. W celu usystematyzowania problemu zasadne okazuje się przyjęcie definicji alkoholizmu zaproponowanej przez WHO.

Alkoholizm – definicja WHO 

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), alkoholizm (zespół uzależnienia od alkoholu) definiuje się jako „zespół przewlekłych objawów somatycznych, behawioralnych i poznawczych, których cechą charakterystyczną jest to, że alkohol staje się priorytetem w stosunku do poprzednich, ważnych zachowań”. Spożywanie alkoholu staje się kompulsywne mimo jego negatywnego wpływu na zdrowie, relacje międzyludzkie i funkcjonowanie społeczne.

A kim z definicji jest alkoholik?

Definicja alkoholika obejmuje osoby, które nie potrafią kontrolować swojego picia, a alkohol staje się centralnym elementem ich życia. Według obowiązujących w Polsce kryteriów diagnostycznych ICD-10/ICD-11, alkoholik spełnia co najmniej 3 z nich, w okresie 12 miesięcy poprzedzających diagnozę. 

Kryteria diagnostyczne alkoholizmu

  • Silne pragnienie lub potrzeba (głód) picia alkoholu.
  • Trudności w kontrolowaniu zachowań dotyczących picia: problem z powstrzymaniem się od picia alkoholu przed rozpoczęciem spożycia, trudności w ograniczaniu spożycia alkoholu czy kontroli wypijanych ilości (konieczność picia „do dna”).
  • Kontynuowanie spożycia pomimo wiedzy o negatywnych konsekwencjach: uszkodzeniach wątroby, stanach depresyjnych i innych.
  • Objawy tolerancji, czyli potrzeba większych dawek dla osiągnięcia tego samego efektu.
  • Objawy abstynencji po zaprzestaniu spożycia: zespół abstynencyjny, przyjmowanie dodatkowych dawek alkoholu lub innych substancji (benzodiazepiny, barbiturany), żeby zmniejszyć objawy odstawienia.
  • Zaniedbywanie dotychczasowych przyjemności, pasji z powodu konieczności poświęcenia dużej ilości czasu na zdobycie alkoholu, samego picia i/lub czasu potrzebnego na powrót do normalnego funkcjonowania po wypiciu. 

Powyższe kryteria nie są jedynymi określającymi definicję alkoholika, niemniej jednak w Polsce są one najczęściej wykorzystywane. Instytut Psychiatrii i Neurologii (IPiN) zajmuje się badaniem mechanizmów uzależnienia oraz opracowuje standardy diagnostyczne i terapeutyczne dostosowane do polskich realiów. Również Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) dostarcza uznanych na świecie kryteriów diagnostycznych DSM-5.

Przeczytaj także: Diagnoza nozologiczna uzależnienia – czym jest, kto ją robi i w jakim celu?

Czy ktoś, kto pije tylko w weekendy, jest alkoholikiem?

Wzorzec picia alkoholu, w którym osoba regularnie spożywa alkohol w dużych ilościach podczas weekendów, postrzegając to jako formę relaksu po tygodniu pracy, nazwany jest alkoholizmem weekendowym. Zwyczaj ten może wydawać się bezpieczny ze względu na jego powszechność, ale w rzeczywistości jest formą uzależnienia, która często pozostaje niezauważona zarówno przez najbliższych osoby pijącej, jak i przez samego alkoholika. Osoby dotknięte tym problemem nie wyobrażają sobie spędzenia weekendu bez alkoholu. Jego brak wywołuje u nich dyskomfort psychiczny, jakąś pustkę, poczucie „zmarnowanego” weekendu, a w niektórych przypadkach nawet agresję, gdy ktoś zwróci im uwagę na ten problem.

Zapoznaj się także z artykułem: Co to jest alkoholizm ukryty

Definicja alkoholizmu weekendowego (szklanki z trunkami w męskich dłoniach) – odnowa24h.pl
Fot. Wysoko funkcjonujący alkoholik (ang. High-Functioning Alcoholic, HFA) to osoba, która mimo uzależnienia od alkoholu potrafi prowadzić pozornie normalne życie. Często osiąga sukcesy zawodowe, jest towarzyska, utrzymuje relacje rodzinne i społeczne, co sprawia, że jej problem z alkoholem może być trudny do zauważenia zarówno dla otoczenia, jak i dla niej samej. Na ogół przez lata unika ona diagnozy i pomocy, co prowadzi do zaawansowanego uzależnienia.

***

Należy pamiętać, że częstotliwość picia to nie zawsze wyznacznik uzależnienia. Sam fakt, że ktoś pije alkohol codziennie, nie musi oznaczać uzależnienia, o ile picie nie jest wynikiem wewnętrznej potrzeby poprawy samopoczucia lub zaspokojenia głodu alkoholowego. Jednak codzienne picie z pewnością przyspiesza proces uzależniania. Podobnie jak w przypadku alkoholizmu weekendowego, zawsze kluczowe są czynniki zmuszające do sięgania po alkohol.

Jeśli nie masz pewności, czy Ty lub ktoś z Twoich bliskich spełnia definicję alkoholika, zgłoś się po diagnozę.

Jeśli potrzebujesz pomocy, skontaktuj się z nami: