Jak postępować z narkomanem w domu – Poradnik dla bliskich osoby uzależnionej

Gdy ktoś popada w uzależnienie od substancji psychoaktywnych, razem z nim „chorują” też jego najbliżsi. Życie pod jednym dachem z taką osobą nie jest proste ani oczywiste. Jak się zachowywać w takiej sytuacji? Jak postępować z narkomanem w domu? Jak z narkomanem rozmawiać i co robić oraz czego nie robić w takiej sytuacji?

Niestety, nie istnieje żadna uniwersalna „instrukcja obsługi”, po którą w trudnych chwilach mogłaby sięgnąć rodzina uzależnionego i zagwarantować sobie sukces w porozumieniu się z nim i doprowadzeniu do rozpoczęcia (lub kontynuowania) przez niego leczenia narkomanii. Taka sytuacja zawsze wymaga indywidualnego podejścia – zależnie od tego, czy chodzi o osobę dorosłą czy o dziecko, w którym stadium uzależnienia jest chory, dlaczego wpadł w nałóg, jakim jest człowiekiem… Niemniej jednak jest kilka ogólnych wskazówek podpowiadających, jak postępować z narkomanem w domu. Oto, co radzą w tej kwestii terapeuci oraz ci, którzy mają takie doświadczenia za sobą…

Jak rozmawiać z narkomanem

Komunikowanie się z uzależnionym nie jest łatwe, ale to absolutna podstawa i pierwszy krok ku ewentualnej poprawie sytuacji. Brak rozmowy, obrażanie się albo udawanie, że nic się nie dzieje to poważny błąd. Zarówno narkoman, jak i jego bliscy muszą uświadomić sobie problem i otwarcie przyznać się do jego istnienia. Dopiero wtedy można stworzyć jakąś płaszczyznę porozumienia i próbować wspólnie zaradzić chorobie.

Kiedy, gdzie i jak rozmawiać z narkomanem? 

Przede wszystkim należy wybierać te momenty, w których jego organizm jest względnie lub całkowicie wolny od substancji psychoaktywnych. Ważne są także okoliczności – spokojne miejsce, w którym uzależniony czuje się bezpiecznie i brak „rozpraszaczy”. Trzeba mu ułatwić otworzenie się na rozmowę oraz skupienie na jej temacie. Osoby uzależnione niechętnie mówią o nałogu, a do tego mają zwykle duży problem z „zebraniem myśli”. Między innymi z tego względu nie warto wprowadzać do rozmowy kilku wątków jednocześnie. Na co jeszcze zwracać szczególną uwagę?

• W rozmowie z narkomanem trzeba być rzeczowym i asertywnym. Nie sprawdza się płakanie, proszenie, błaganie ani grożenie mu, ponieważ uzależnienie zaburza emocjonalność chorego i takie zabiegi nie robią na nim wrażenia. Należy posługiwać się faktami, przekazywać konkretne informacje, przedstawiać negatywne konsekwencje jego postępowania, ustalać jasne zasady.
  
• Zachowując rzeczowość i asertywność, trzeba zadbać o przyjazny charakter komunikacji. Niedopuszczalne jest krzyczenie, wyzwiska, atakowanie, przerywanie… Potrzeba w tej sytuacji szacunku, łagodnego tonu głosu, otwartości na to, co mówi druga strona. Istotne jest nie tylko wyłożenie swoich racji, ale również wysłuchanie narkomana.
  
• Rozmowa nie może sprowadzać się do oceniania i listowania wymagań wobec osoby uzależnionej. Lepiej sprawdza się dawanie wyboru: zrobisz tak, konsekwencje będą takie, zrobisz inaczej, wydarzy się to lub tamto. Należy dać szansę na podjęcie decyzji z pełną świadomością jej konsekwencji: nie wezmę – uniknę kłopotów w pracy czy szkole, wezmę – trafię na terapię do zamkniętego ośrodka.

A jak postępować z narkomanem w domu, jeśli wciąż nie udaje się szczerze porozmawiać? 

Nie tracić nadziei – próbować dalej. To niestety wymaga cierpliwości. Choroba jest przewlekła i trudna w leczeniu. W takiej sytuacji niezbędna staje się pomoc specjalistów. Terapeuci uzależnień pomagają nie tylko osobom uzależnionym, ale także współuzależnionym, czyli ich rodzinom. Można zdecydować się na sesje indywidualne albo uczestniczyć w spotkaniach grup wsparcia, w czasie których na przykład rodzice czy partnerzy uzależnionych dzielą się swoimi doświadczeniami, radami i przemyśleniami na temat tego, jak żyje się z narkomanem w domu.

Narkoman w domu – co robić i czego nie robić

Rodzina i bliscy osób uzależnionych od narkotyków popełniają w postępowaniu z nimi wiele błędów. Wynikają one oczywiście nie ze złej woli – zazwyczaj to rezultat zaskoczenia, niedowierzania, strachu, bezsilności, bezwarunkowej miłości, a także nieznajomości zasad działania mechanizmu uzależnienia. 

Matka czy ojciec nie wiedząc, jak postępować z synem narkomanem, najczęściej wpadają w panikę i wszelkimi sposobami próbują zapobiec nieszczęściu, pogarszając niekiedy nieświadomie sytuację dziecka. Nie mając pojęcia, jak postępować z dorosłym narkomanem mąż lub żona popadają przez swoich partnerów w głębokie współuzależnienie, tracąc przy tym własne zdrowie i komfort psychiczny. To nie są rzadkie przypadki. Co zrobić, a czego nie robić, aby uniknąć takich sytuacji?

Narkoman w domu – co robić

• Trzeba uzbroić się w cierpliwość i postarać dowiedzieć jak najwięcej o chorobie. Zrozumienie mechanizmu uzależnienia pozwala lepiej radzić sobie z uzależnionym dzieckiem czy partnerem.
• Należy sięgnąć po specjalistyczną pomoc – zarówno dla chorego, jak i dla siebie. To niezbędne zwłaszcza w przypadkach zaawansowanego stadium uzależnienia.
• Bezwzględnie konieczna jest konsekwencja. Jeśli coś zostało powiedziane czy ustalone z narkomanem, należy się tego trzymać, aby nie stracić wiarygodności.

Narkoman w domu – czego nie robić

• Nie powinno się bagatelizować czy ukrywać problemu narkomanii w domu, ani w pierwszym kroku odtrącać chorego – trzeba o tym rozmawiać, okazać wsparcie i zrozumienie.
• Nie można kryć i chronić narkomana przed wszystkimi konsekwencjami. Musi ponosić odpowiedzialność za swoje postępowanie (na przykład kłopoty w pracy czy w szkole).
• Nie należy wierzyć w obietnice ani też o nie prosić. Osoby uzależnione kłamią i manipulują. Przez chorobę „nie działa” u nich system wartości, którym kierowały się w życiu wcześniej.
• Nie wolno wspierać uzależnienia, dostarczać środków odurzających („bo bliska osoba jest na głodzie i bardzo cierpi”), ani finansować narkotyków.

Czy wyrzucić narkomana z domu?

To pytanie często pojawia się wśród osób mających w domu dorosłego narkomana. Jak postępować z taką osobą? Czy poświęcać się i znosić wszystko z miłością i cierpliwością, czy po prostu wyrzucić narkomana z domu, aby ratować siebie i resztę rodziny? Są różne sytuacje, więc nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Jeśli ktoś nie czuje się na siłach, nie potrafi lub nie chce podjąć wyzwania życia pod jednym dachem z osobą uzależnioną, nie ma sensu się do tego zmuszać. Bliscy, którzy chcą i mogą stawić temu czoła, powinni kierować się tak zwaną twardą miłością – wspierać, ale stawiać wyraźne granice, ustalać zasady i konsekwentnie egzekwować te ustalenia, nie rzucać słów na wiatr. Jeżeli więc na przykład warunkiem wspólnego mieszkania jest odstawienie narkotyków, a nie jest to dotrzymywane przez dorosłego uzależnionego – tak, powinno się wyrzucić narkomana z domu. Można mu wtedy jednak na przykład pomóc znaleźć odpowiedni ośrodek leczenia narkomanii.

***

Więcej o uzależnieniach i o tym jak postępować z narkomanem czy alkoholikiem w domu >>